Astımda eğitim güç verir: Bilgi anahtardır
Belirti ve şikayetler kendiliğinden veya çeşitli tetikleyicilerin neden olduğu hava yollarındaki daralma sonucu ortaya çıkar. Sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye veya aynı kişide zaman içinde değişkenlik gösterir. Ataklar halinde seyir gösterebilir ve hastalar atak dönemleri dışında kendilerini iyi hissedebilir. (1)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ‘ne göre tüm dünyada 262 milyon kişinin astımı olduğu tahmin edilmektedir ve dünyada her yıl 455 binden fazla astıma bağlı ölüm olduğu bilinmektedir. (2) Ülkemizde yaklaşık her 100 erişkinden 5-7’sinde, her 100 çocuktan 13-15’inde astım görülmektedir. Astım sağlık sistemlerine ve işgücü kaybı yoluyla topluma ağır bir yük olmaya devam etmektedir. (3)
Dünya Astım Günü ilk kez 1998 yılında düzenlenmiş ve her yıl büyüyerek küresel çapta en önemli Astım etkinliklerinden biri haline gelmiştir. Dünya Astım Günü’nde dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde yüzlerce farkındalık artırıcı etkinlik gerçekleştirilmektedir. (1)
Bu bağlamda Küresel Astım Girişimi (GINA) öncülüğünde her yıl farklı bir tema ile astım hastalığına dikkat çekmek ve farkındalığı artırmak için düzenlenen etkinlikler bu yıl astım hastalarının eğitiminin önemine vurgu yapıyor. Bu yıl seçilen tema çerçevesinde sağlık çalışanlarına, astımdan kaynaklanan önlenebilir morbidite ve mortalitenin devam ettiği ve astımın etkili yönetimine ilişkin yayınlanmış kanıtlar konusundaki farkındalıklarını artırmaları, böylece hastalarına güvenilir bilgi ve en uygun tedaviyi sağlayabilecek donanıma sahip olmaları çağrısında bulunulmaktadır. (1)
Eğitimin gerekli olduğu temel evrensel konular, yetersiz veya yanlış tanı, anti-inflamatuar inhale kortikosteroid inhalerlerinin yetersiz kullanımı, kısa etkili beta2-agonist (SABA) inhalerlerine aşırı kullanım ve aşırı bağımlılık ve uzman değerlendirmesi gerektiren hastaların yeterince tanınmamasıdır. Düşük-orta gelirli ülkelerde, inhale ilaçların ve özellikle inhale kortikosteroid içeren inhalerlerin bulunmaması, astım ölümlerinin %90’ından fazlasının bu ülkelerde meydana gelmesine önemli bir katkıda bulunmaktadır. (1)
Nasıl Tedavi Edilir? (3)
Astım tedavisinin amacı hava yollarındaki mikrobik olmayan iltihabın ilerlemesinin engellenmesi ve iyileştirilmesidir. Bu hedeflere ulaşabilmek için tedavinin bileşenlerini aşağıdakiler oluşturur:
- Hasta/hekim iş birliğinin geliştirilmesi,
- Risk faktörlerine maruziyetin tanımlanması ve azaltılması,
- Astımın değerlendirilmesi ve tedavisi, eşlik eden hastalıkları ortaya konması ve tedavisi, tıbbi tedavinin izlenmesi
Astım tedavisinde kullanılan ilaçların hemen tümü nefesle alınan ilaçlardır. Bu şekilde ilaç akciğere daha hızlı, istenilen dozda ulaşır ve yan etkilerinden kaçınılmış olur. Kullanılan ilaçlar iki gruptur:
Astımı Kontrol edici ilaçlar: Esas olarak hava yollarındaki mikrobik olmayan iltihap üzerine etkili ilaçlardır. Bu ilaçların etkileri yavaş ortaya çıktığından ve kesildiğinde iltihap tekrar ettiğinden astım hastalığının kontrol altında tutulabilmesi için her gün ve uzun süreli (doktor tarafından kesilene kadar) kullanılması gereklidir.
Rahatlatıcı ilaçlar: Kullanıldığında hızla etki ederek hava yolundaki kasların kasılmasını azaltan, hava yollarını genişleten ve buna bağlı belirtileri (nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste baskı hissi) gideren ve düzenli değil sadece gerektiğinde kullanılan ilaçlardır.
Hastanın hangi ilaçları kullanacağına astımının ağırlığı ve hastalık kontrolüne göre doktoru karar vermelidir. (3)
ASTIM YÖNETİMİNDE HASTALARIN KAZANMASI BEKLENEN BİLGİ VE BECERİLER (4)
- Astım hakkında bilgilendirilmeleri ve ulaşacakları sağlık kaynakları yönünden yönlendirilmeleri
- İnhaler cihaz kullanım becerilerinin geliştirilmesi
- Sağlık okuryazarlığı düzeylerinin artırılması
- Yazılı eylem planı oluşturulması
Astımın bu ağır bilançosuna karşın, elimizde çok büyük bir güç var: farkındalık. Astımın doğru tanınması, etkili yönetimi ve ölümlerin önüne geçilmesi için, farkındalık ve eğitim esastır.
Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Manisa Türkiye
Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
GINA (Küresel Astım Girişimi) Başkanı
Prof. Dr. Bilun Gemicioğlu
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü
Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı
Global Alliance Against Chronic Respiratory Diseases (GARD) Türkiye Koordinatörü
Kaynaklar
- 2023 GINA Main Report- Global Initiative for Asthma – GINA (ginasthma.org)
- Dünya Sağlık Örgütü- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma
- Türk Toraks Derneği- https://toraks.org.tr/site/resources/aegrotationes/p/1
- https://www.aid.org.tr/wp-content/uploads/2022/05/Kronik-Tedavide-Basamak-Tedavisi-2021.pdf
Chiesi’nin koşulsuz katkılarıyla…
İlandır
